Sołtys: Piotr Dąbek
Rada Sołecka: Marek Mazurek, Bartosz Młyński, Paweł Nowak, Grzegorz Szczupider, Jerzy Zwoliński
Opatkowice w liczbach:
Liczba mieszkańców: 863
Powierzchnia: 506,17 ha [5,06 km2]
Gęstość zaludnienia: 171 os/km2
[dane z 2021 r.]
Historia sołectwa
Opatkowice - wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Proszowice. Oddalona jest około 2 km na północ od miasta Proszowice. W latach 1975 - 1998 miejscowość położona była w województwie krakowskim.
Wieś opactwa benedyktynów tynieckich w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku.
Nazwę wsi należy rozłożyć na cztery elementy: Opat-k-ow-ice. Pierwszy człon oznacza, że osada była własnością opata lub opactwa. Litera -k- wskazuje na słowo mały (zdrobnienie). Przy czym nie chodzi tu o małego opata czy małe opactwo, ale o wielkość osady. Z kolei -ow jest końcówką oznaczającą liczbę mnogą od oznaczenia własności. Czyli można pierwsze trzy człony przetłumaczyć jako: mała osada będącą własnością opata/opactwa. Natomiast -ice/-yce jest typowa końcówką wsi założonych w XIV wieku lub później (nie należy jednak uznawać tego za zasadę mogącą mieć zastosowanie do każdej nazwy miejscowości).
Dodajmy również, że złożoność nazwy może mieć również związek z faktem pojawiania się ich bardzo często w danym rejonie i to tego często w bliskim sąsiedztwie. Zatem musiano ją trochę zmienić, aby ułatwić rozróżnienie jej lokalizacji w terenie i nie dopuścić do kłopotów z właściwą identyfikacją. Przypomnijmy, że w województwie świętokrzyskim są takie nazwy jak Opatów i Opatowiec w sąsiednim powiecie kazimierskim (obecnie najmniejsze miasto w Polsce), mające podobne pochodzenie jak Opatkowice. Dodać należy że w średniowieczu i czasach nowożytnych wszystkie te trzy miejscowości znajdowały na terenie jednej krainy – Małopolski. Zatem rozróżnienie ich było niezwykle istotne. Równie dobrze Opatkowice mógłby nosić nazwę Opatów/Opatowiec Mały, jednak zostano przy zmiękczeniu poprzez dodanie litery -k- w środku wyrazu.
Obecnie we wsi żyje 863 (dane z 2021 roku) mieszkańców, w styczniu 1997 roku było ich 803, w styczniu 2005 roku - 877, a w 2011 roku – 872 mieszkańców.
Zagrody gospodarcze są częściowo położone w centrum wsi, a częściowo przy innych drogach. Pola uprawne leżą na południowym stoku rzeki Szreniawy i jej dopływu - Ścieklca. Jedynie niewielka część wsi znajduje się na cyplu pomiędzy tymi rzekami. Była tu kiedyś wieś lub osada o charakterze obronnym. Uległa zniszczeniu w dalekiej przeszłości. Natomiast najnowsza część zabudowań to przysiółek Szreniawa (obecnie sołectwo), gdzie od przełomu XIX i XX wieku powstało centrum związane z przetwórstwem, małym przemysłem czy składami. Było to możliwe dzięki budowie w XIX wieku kolejki wąskotorowej.
Główna droga we wsi jest zlokalizowana po jej wschodniej stronie. To droga wojewódzka, łącząca Proszowice z Kazimierzą Wielką - w średniowieczu łączyła ze Skalbmierzem, który był ważniejszym miastem. Kazimierza Wielka nabrała znaczenia dopiero w XIX wieku, po wybudowaniu między innymi cukrowni. Pozostałe drogi są gminne. Prowadzą w różnych kierunkach. W kierunku zachodnim można dojechać do Makocic, w kierunku północnym do Szczytnik. Najważniejsza jest droga na południe, która prowadzi do Proszowic. O ścisłym powiązaniu tych dwóch osad niech świadczy fakt, że droga ta kończy się w centrum Proszowic czyli w Rynku. jJst jedyną drogą dochodzącą do Rynku, która zaburza jego pierwotny, średniowieczny układ (przy lokacji miasta z każdej pierzei rynku wychodziła jedna droga tworząc układ tak zwany turbinowy/wiatrakowy). Droga z Opatkowic wpada do Rynku od wschodu, w połowie szerokości pierzei - pomiędzy domami mieszkalnymi, a kościołem parafialnym z otaczającym go dawniej cmentarzem (ul. Ojca Rafała oraz dalej ul. Racławicka).
Granice wsi mają historyczny charakter. Południową stanowi rzeka Szreniawa, a zachodnia to wododział dwóch dopływów rzeki Ścieklec. Natomiast północną i wschodnią granicę stanowi wododział dwóch innych dopływów. Przy czym jeden należy do rzeki Ścieklec, a drugi do rzeki Szreniawa. Jednak należy dodać, że niektóre fragmenty granic są zbyt nawiązujące do sieci obecnych dróg. Mogły zatem na przestrzeni dziejów ulec niewielkim zmianom i przesunięciom.
Można również zadać pytanie: co było tutaj przed powstaniem Opatkowic? Nasuwa się kilka hipotez. Mógł tutaj być zalesiony teren, który trzeba było wykarczować dla założenia nowej osady. Opatkowice mogły być częścią Klimontowa, z którego wydzieliły się poprzez sprzedaż innemu właścicielowi (na przykład klasztorowi/opactwu). Mogły to być również pola osady starszej (prehistorycznej), położonej w widłach rzeki Ścieklec i Szreniawa. Przy czym, po przejęciu wsi przez nowego właściciela, władze klasztoru założyły nową osadę na innym miejscu niż dotychczas. Stara wieś popadła w ruinę lub świadomie została zniszczona - może z powodu jej pogańskiego charakteru.
Źródła:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Opatkowice_(powiat_proszowicki)
- https://www.polskawliczbach.pl/wies_Opatkowice_malopolskie
- Opracowania znajdujące się w zasobach UGiM Proszowice
