Sołtys: Włodzimierz Makola
Rada Sołecka: Adam Bartosik, Artur Cichy, Grzegorz Łąkas, Michał Maj
Przezwody w liczbach:
Liczba mieszkańców: 301
Powierzchnia: 264,20 ha [2,64 km2]
Gęstość zaludnienia: 114 os/km2
[dane z 2021 r.]
Historia sołectwa
Przezwody - wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Proszowice. Oddalona jest około 5 km na wschód od miasta Proszowice. W latach 1975 - 1998 wieś położona była w województwie krakowskim.
Nazwa wsi jest stosunkowo prosta do wytłumaczenia. Oznacza bowiem, że w obrębie wsi prawdopodobnie znajdowała się przeprawa przez jakąś wodę np. rzekę Szreniawę, która przepływa nieopodal. Wiadomo jednak, że ta rzeka płynie przez sąsiednie wsie czyli nie o tą przeprawę chodzi lub w przeszłości wieś była większa i sięgała aż do rzeki Szreniawy. Chociażby wsie Górka Stogniowska i Stogniowice mogły być jej częścią. Wtedy nazwa oznaczałaby miejsce przeprawy przez Szreniawę, prowadzącą z Kościelca (centrum dóbr biskupich) do Proszowic (miasto królewskie) czy dalej do Słomnik lub Koniuszy. A jest to o tyle możliwe, że nazwy Stogniowice i Górka Stogniowska są późne, prawdopodobnie pochodzące najwcześniej z XIV wieku.
Drugim i bardziej prawdopodobnym wytłumaczeniem nazwy wsi może być jej położenie w otoczeniu wód (otoczona/zalana przez wody). Oznaczałoby to, że w przeszłości w okolicy wsi znajdowały się stawy rybne/hodowlane (w tamtym okresie Polska była dużym producentem ryb słodkowodnych) lub inne zbiorniki wodne, które wyschły lub zostały specjalnie osuszone lub był to teren zalewowy. Potwierdzać tę wersję może znajdujące się centrum obecnej wsi, wyraźnie widoczne, zagłębienie terenu o kształcie mniej więcej koła. Przy czym jego pochodzenie nie jest do końca jasne. Jest to stosunkowo duże zagłębienie, obejmujące 1/3 wsi. Biorąc pod uwagę, że przez ten obszar przepływa kilka dopływów rzeki Szreniawy, łatwo można wysnuć przypuszczenie, że w okresie zakładania wsi i potem - teren tej niecki był regularnie podtapiany lub wręcz zatapiany tworząc jeden lub kilka stawów.
W źródłach znajdują się informacje, że w 1595 r. wieś zwana Przewody położona w powiecie proszowickim województwa krakowskiego stanowiła własność opactwa benedyktynów na św. Krzyżu.
Obecnie wieś zamieszkuje 301 mieszkańców (dane z 2021 roku), w roku 1996 i 2005 liczba mieszkańców była taka sama i wynosiła 328, a w 2011 roku było to już 314 osób.
Główna droga we wsi to stary trakt komunikacyjny łączący Kościelec, Koniuszę i Słomniki, od XIV wieku również Proszowice. Inne drogi we wsi to drogi gminne lub polne. Łączą one Przezwody z Ciborowicami i Stogniowicami. Jedna z dróg idących do Przezwód tworzy obecnie granicę między Ciborowicami, a Piekarami.
Osadnictwo we wsi skupione jest zasadniczo w trzech rejonach. W części zachodniej znajduje się najprawdopodobniej najstarsze osadnictwo. Drugi obszar tworzą zagrody siedliskowe położone wzdłuż obecnej drogi powiatowej. Ostatni natomiast to Kresy, położone w północno-wschodniej części wsi. Nazwa tego ostatniego przysiółka wskazuje na jego powstanie - niejako na obrzeżach wsi. Prawdopodobnie zagospodarowanie tego terenu nastąpiło najpóźniej. Dokonano tego poprzez wycięcie lasów należących kiedyś do wsi, a tworzących z nią spójną całość. Rekonstruując kształt wsi ze średniowiecza można powiedzieć, że składała się z trzech elementów: 1. wieś właściwa - po zachodniej stronie, z układem pól wskazującym na system uprawy zwanej trójpolówką (typowa dla XIV wieku i później); 2. obszar dużego wgłębienia - zalanego wodą lub zalewanego okresowo (tworzył on na pewno obszar bagnisty, trudny do przebycia - po jego południowej stronie biegła główna droga łącząca Kościelec z Proszowicami, Słomnikami i Krakowem - wzdłuż drogi pojawiły się zapewne zabudowania dopiero po osuszeniu wgłębienia, najprawdopodobniej w XX wieku; 3. obszar dawnego lasu położonego w narożniku północno-wschodnim wsi (po wycięciu lasu został on zagospodarowany rolniczo - tu pojawiło się osadnictwo, które nazwano Kresy. Prawdopodobnie przemiana ta nastąpiła w okresie zaborów, gdzieś na początku XIX wieku).
Granice wsi mają generalnie historyczny charakter i pochodzą zapewne z okresu jego założenia. Biegną one albo grzbietami wododziałów - dopływów rzeki Szreniawy albo wzdłuż cieków wodnych - istniejących bądź nieistniejących. Na przestrzeni dziejów uległy one tylko niewielkim odkształceniom, wynikającym z budowy nowych dróg i zmianą niektórych układów pól. Jedynie granica południowa uległa zmianie. Biegła ona wzdłuż torów kolejki wąskotorowej, czyli powstała gdzieś na początku XX wieku. Analizując ukształtowanie terenu należy sądzić, że w niewielki sposób skorygowała ona pierwotną granicę wsi. W przeszłości biegła ona bowiem bardziej na południe grzbietami lokalnych wzniesień. Korekta granicy była konieczna, gdyż tory kolejowe są dużym utrudnieniem przy dojeździe do pól uprawnych i logicznym było utworzenie granicy w tym miejscu. Wiązało się to tylko z wymianą gruntów ze wsiami Ciborowice i Piekary.
Źródła:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Przezwody_(wojew%C3%B3dztwo_ma%C5%82opolskie)
- https://www.polskawliczbach.pl/wies_Przezwody_proszowice_malopolskie
- Opracowania znajdujące się w zasobach UGiM Proszowice
