Sołtys: Ireneusz Świeca
Rada Sołecka: Małgorzata Grabska, Wiesław Konwant, Paweł Marzec, Karolina Sendek, Ilona Świeca
Ostrów w liczbach:
Liczba mieszkańców: 668
Powierzchnia: 666,67 ha [6,67 km2]
Gęstość zaludnienia: 100 os/km2
[dane z 2021 r.]
Historia sołectwa
Ostrów - wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Proszowice. Oddalony jest około 7 km na północny-wschód od miasta Proszowice. W latach 1975 - 1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krakowskiego.
Wieś duchowna, własność Opactwa Benedyktynek w Staniątkach położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie proszowskim województwa krakowskiego
Jak już pisano wcześniej, nazwy z końcówkami -ów, -owa, -awa są typowe dla osad wczesnosłowiańskich. Zwykle oznaczają właściciela osady podanego w liczbie mnogiej jako przywódcy klanu. Bo wówczas były to siedziby poszczególnych rodzin, osiedlających się w miejscu najdogodniejszym, zwykle stosownym do obrony. Zatem, w wypadku tej wsi, założycielem mógł być Ostry (nie należy jednak uznawać tego za zasadę mogącą mieć zastosowanie do każdej nazwy miejscowości). To jednak wskazuje, że w nazwie pojawiło się przezwisko lub przydomek tegoż, a nie samo imię lub nazwisko rodowe.
Nazwa Ostrów może mieć również inne znaczenie. Przypomnijmy chociażby jej sławne odpowiedniczki w Wielkopolsce i na Śląsku. Jest bowiem Ostrów Lednicki (niedaleko Gniezna) i jest Ostrów Tumski - wyspa położona obecnie na terenie Wrocławia. Pełniły one w przeszłości istotną rolę – w takich miejscach zakładano grody obronne lub wytwarzały się miejsca kultu. W stosunku do proszowickiego Ostrowa różniły się tym, że były położone na wyspach lub w rozwidleniach rzek (Ostrów to właśnie określenie wyspy oblewanej z każdej strony rzeką, staropolskie ostrowy). I chociaż istnieje ta różnica, to można znaleźć pewną analogię. Ostrów tutejszy jest położony na szczycie wzniesienia, które w przeszłości mógł być niezalesiony tworząc swoistą wyspę wśród lasów otaczających tę osadę. Lasy te zostały potem wycięte pod zakładanie kolejnych osad i pól uprawnych. Uwzględniając dodatkowo fakty historyczne trzeba przyjąć, że Ostrów został założony pomiędzy VI, a IX wiekiem, jednak pierwsze wzmianki o nim pojawiają się w pierwszej połowie XIII wieku.
W roku 1242 wieś ta wymieniona jest w dokumencie Konrada I, księcia mazowieckiego, potwierdzającego posiadanie jej przez klasztoru benedyktynek w Staniątkach, spisanego w Krakowie. Wcześniej wieś wraz z wieloma innymi miejscowościami darował klasztorowi jego fundator Klemens, kasztelan krakowski.
Obecnie żyje tutaj 668 mieszkańców (dane z 2021 roku), w maju 1997 roku było ich 689, w styczniu 2005 roku - 718, a w 2011 roku – 705 mieszkańców.
Przez wieś prowadzi droga wojewódzka. Jest to trakt z Proszowic do Kazimierzy Wielkiej i dalej do Buska Zdroju. Przy czym uległ on pewnej zmianie w latach siedemdziesiątych. W północnej części wsi wykonano swoistą obwodnicę, która znacznie ułatwiła i poprawiła ruch komunikacyjny oraz poprawiła bezpieczeństwo na drodze. W kierunku północnym od tej drogi biegnie droga powiatowa. Pozostałe drogi są gminne.
Analizując układ dróg pod kątem historycznym należy zauważyć istotną zmian. Najstarszą drogą jest ta, która prowadzi z Kościelca poprzez centrum wsi w kierunku północnym do Skalbmierza. Do drogi tej dołączono drogę z Proszowic około XIV wieku. W XIX wieku straciła na znaczeniu droga do Skalbmierza, a zyskała droga do Kazimierzy Wielkiej. Głównie z powodu budowy w tej ostatniej miejscowości dużej, jak na ówczesne czasy, cukrowni. Po II wojnie światowej straciła na znaczeniu droga do Kościelca, który przestał być siedzibą gminy. Ostatecznie w latach siedemdziesiątych, po budowie obwodnicy, najważniejszą stała się droga z Proszowic do Kazimierzy Wielkiej. I tak jest do dzisiaj.
Ostrów ma bardzo interesujące położenie. Jeżeli popatrzymy na mapę, to łatwo można zauważyć, że jest to swoista góra. Z wszystkich stron wypływa 6 cieków wodnych w różnych kierunkach. Niektóre z biegiem łączą się wpływając do większych rzek. Przy czym tworzą naturalne granice wsi. Ich historyczny charakter jest zachowany do dzisiaj. Może tylko na niewielkich fragmentach uległy małym zmianom i korektom na przestrzeni czasu.
W sierpniu 1944 roku w Ostrowie doszło do katastrofy (zestrzelenia) południowoafrykańskiego (SAAF) samolotu B24 Liberator EW248 „P”. W katastrofie zginęło 7 członków załogi, tylko jednemu udało się ocaleć. W czerwcu 2024 w Ostrowie odsłonięto pomnik poświęcony alianckim lotnikom.
We wsi znajduje się też kilka zabytków z różnych epok: Kapliczka słupowa datowana na XVII lub XVIII w., w stylu barokowym. Położona przy drodze wojewódzkiej nr 776. Jest w formie kamiennej kolumny, nakrytej prostokątnym zwieńczeniem z kolumienkami, w środku rzeźba Matki Boskiej. Ewentualne napisy i data zatarły się. Figurka w lesie Ostrowskim, przedstawia rzeźbę Matki Boskiej na filarowym postumencie. Na filarze znajduje się płaskorzeźba, która przypuszczalnie przedstawia herb Deskurów, napis i data nie czytelne. Figurę można datować na okres pobytu w miejscowym folwarku Józefa Deskura, czyli koniec XIX wieku. Budynek dawnej szkoły, drewniana z 1935 roku, przebudowana w latach 60. XX wieku. Kamienna figura z 1841 roku położona w centrum wsi na skrzyżowaniu dróg, przedstawiająca rzeźbę Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej.
W Ostrowie znajdował się niegdyś zespół folwarczno-parkowy. Po 1945 roku zdewastowany, rozebrano dwór, czworaki oraz budynki gospodarcze – pozyskane w ten sposób materiały wykorzystano do budowy domów i zabudowy wiejskiej. W latach 70. XX wieku rozebrano okazały murowany spichlerz folwarczny z połowy XIX wieku, reprezentujący styl klasycystyczny. W 2004 roku rozebrano zdewastowaną i grożącą zawaleniem oficynę folwarczną z końca XIX lub początku XX wieku. Park zniszczony, układ kompozycji nie czytelny, wycięto wiele starych drzew, obecnie pozostały dwa szpalery, luźne pojedyncze drzewa głównie kasztany oraz resztki stawów w dolinie.
Źródła:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Ostr%C3%B3w_(powiat_proszowicki)
- https://www.polskawliczbach.pl/wies_Ostrow_proszowice_malopolskie
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Ostr%C3%B3w_(geografia)
- Opracowania znajdujące się w zasobach UGiM Proszowice
