Sołtys: Tomasz Mucharski
Rada Sołecka: Ireneusz Krosta, Grzegorz Marzęcki, Krzysztof Marzęcki
Ostrów w liczbach:
Liczba mieszkańców: 245
Powierzchnia: 341,20 ha [3,41 km2]
Gęstość zaludnienia: 72 os/km2
[dane z 2021 r.]
Historia sołectwa
Piekary - wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Proszowice. Oddalona jest około 7 km na wschód od miasta Proszowice. W latach 1975 - 1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krakowskiego.
Nazwa wsi pochodzi od piekarzy czyli rzemieślników, którzy trudnili się wypiekiem nie tylko chleba ale także bułek, ciast i innych wyrobów z mąki, często z różnymi dodatkami.
W tym konkretnym przypadku wiadomo na pewno, że w średniowieczu osada ta była służebna w stosunku do centralnej, feudalnej jednostki osadniczej. To oznacza, że jej mieszkańcy byli zobowiązani płacić podatki/daniny w wyrobach piekarskich oraz wykonywać wyroby dla potrzeb osady głównej. W tamtym czasie taką osadą był Kościelec, który przed założeniem Proszowic przez króla Kazimierza III Wielkiego pełnił dominującą rolę na tym terenie. Przy czym była to wówczas osada kościelna, podlegająca arcybiskupstwu krakowskiemu. Stąd prosty wniosek, że Piekary w przeszłości także miały właściciela kościelnego, zapewne tego samego co Kościelec. Przy czym nie były one jedyną osadą służebną – takimi były jeszcze Kowala i Szczytniki.
Można zatem przyjąć z dużym prawdopodobieństwem, że Piekary zostały założone równolegle z Kościelcem lub wkrótce potem. Znając datę założenia osady centralnej - zbliżoną do daty budowy kościoła w stylu romańskim (około 1203 roku), należy uznać pierwszą połowę XIII wieku za datę właściwą. Jednak ostatecznych odpowiedzi w sprawie istniejącego tu osadnictwa powinny udzielić badania archeologiczne. Położenie wsi przy ważnym szlaku komunikacyjnym w średniowieczu i przy dużym dopływie Wisły, jakim jest Szreniawa, wskazuje, że należy tu poszukiwać osadnictwa starszego, z bardziej zamierzchłych czasów.
Obecnie wieś zamieszkuje 245 mieszkańców (dane z 2021 roku), w 1996 roku– było ich 285, w styczniu 2005 roku – 275, a w 2011 roku – 263 mieszkańców.
Przez wieś przebiega droga powiatowa. Jest to bardzo stary trakt komunikacyjny, biegnący krawędzią pradoliny rzeki Szreniawy, a łączący pierwotnie Słomniki i Brzesko (obecnie Stare Brzesko). Istniał on już w zamierzchłej przeszłości. Przy czym z czasem pojawiło się na tej trasie dodatkowe miasto - Proszowice, które pozwoliło podzielić je na krótsze odcinki, łatwiejsze do pokonania w ciągu jednego dnia (dawniej komunikacja odbywała się pieszo lub konno, ewentualnie wozami/karocami).
Od tej drogi są poprowadzone w kierunku północnym i południowym drogi gminne. Jedna prowadzi do Kościelca i zapewne powstała równolegle z osadą Piekary jako dojazd do ówczesnej osady głównej. Dwie inne łączą się w centrum najstarszej części wsi i prowadzą do innej osady służebnej - Kowali.
Samą wieś można podzielić zasadniczo na dwa elementy. Są to łąki rozłożone w pradolinie rzeki Szreniawy i pola uprawne położone po obu stronach drogi powiatowej. Nie znamy ich pierwotnego ułożenia, ale zapewne były ułożone podobnie jak obecnie - czyli prostopadle w stosunku do drogi głównej. Przy czym zagród w średniowieczu było zapewne tylko kilka lub kilkanaście, a większość terenów była w rękach biskupstwa krakowskiego. Później tereny zostały sprzedane jakiemuś szlachcicowi, o czym pośrednio świadczy zachowany do dzisiaj park podworski. Przed II wojną światową stał zapewne w nim dwór, a większość mieszkańców była uzależniona od właściciela dworu. Przy czym ich zagrody były położone w sąsiedztwie dworu, po jego wschodniej stronie.
Również granice wsi uległy przekształceniom na przestrzeni dziejów. Jedynie zapewne oryginalną, z czasów założenia osady, jest granica południowa – wzdłuż rzeki Szreniawy. Przy czym pierwotnie biegła ona zapewne środkiem rzeki. Jednakże powodzie stały się prawdopodobnie przyczyną zmiany jej koryta. Stąd część łąk jest po obecnej drugiej stronie rzeki.
Granica wschodnia i zachodnia biegły pierwotnie korytami dopływów rzeki Szreniawy. Jednakże założenie kolejnych osad w XIV wieku musiało spowodować jakieś przesunięcia. Chodzi o wsie Ciborowice i Mysławczyce.
Natomiast północna granica wsi musiała w przeszłości biec wododziałem dopływów dwóch rzek. Jednak na jej zaburzenie musiało mieć wpływ przede wszystkim wytyczenie trasy kolejki wąskotorowej w XIX wieku, co spowodowało konieczność wymiany gruntów – szczególnie między Piekarami i Kościelcem.
Źródła:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Piekary_(powiat_proszowicki)
- https://www.polskawliczbach.pl/wies_Piekary_proszowice_malopolskie
- Opracowania znajdujące się w zasobach UGiM Proszowice
